WITAMY NA NASZEJ STRONIE - ŁACZY NAS CIĘŻKA PRZERÓBKARSKA PRACA - NIC O NAS BEZ NAS - PRZYŁACZ SIĘ DO NAS - RAZEM MOŻEMY WIĘCEJ...

Kontrola wykorzystania dotacji budżetowych na restrukturyzację zatrudnienia w górnictwie węgla kamiennego w 2005 r. z uwzględnieniem środków pożyczki Banku Światowego Nr ewidencyjny: 139/2006 Data sporządzenia: 08/2006 Dział tematyczny: gospodarka   Celem kontroli, przeprowadzonej w okresie od 1 stycznia do 30 kwietnia 2006 r., było zbadanie prawidłowości przyznawania, wykorzystania i rozliczania w 2005 r. środków dotacji budżetowej na restrukturyzację zatrudnienia w górnictwie węgla kamiennego, pochodzącej częściowo z pożyczki Banku Światowego. Podobnie jak w przypadku kontroli likwidacji kopalń, przeprowadzenie niniejszej kontroli miało służyć realizacji uzgodnień Najwyższej Izby Kontroli i Banku Światowego w zakresie wykorzystania wyników kontroli wykonanej przez NIK do przeprowadzenia przez Bank Światowy oceny wykorzystania pożyczki przez jej beneficjentów. W 2005 roku podmioty realizujące rządowy program restrukturyzacji wydatkowały - zgodnie z przeznaczeniem - kwotę 385.534 tys. zł dotacji przekazanych przez Ministra Gospodarki. Kontrolę przeprowadzono w 2 przedsiębiorstwach górniczych, które wydatkowały największe kwoty dotacji (łącznie blisko 90 % dotacji wydatkowanych w 2005 r.), a mianowicie: w Kompanii Węglowej S.A. w Katowicach i w Katowickim Holdingu Węglowym S.A. Ponadto kontrolą objęto jednostki wykonujące zadania związane z nadzorem nad realizacją restrukturyzacji górnictwa, rozliczaniem dotacji i obsługą pożyczki Banku (Agencję Rozwoju Przemysłu S.A., Ministerstwo Gospodarki oraz Ministerstwo Finansów) oraz Górniczą Agencję Pracy sp. z o.o. mającą realizować – na zlecenie Ministra Gospodarki – zadania związane z readaptacją zawodową pracowników odchodzących z górnictwa. Ważniejsze ustalenia kontroli 1. W ocenie NIK środki dotacji budżetowej w kwocie 385.534 tys. zł, pochodzące częściowo z pożyczki Banku Światowego, przeznaczone na restrukturyzację zatrudnienia w górnictwie węgla kamiennego zostały wydatkowane zgodnie z przeznaczeniem, na cele wskazane w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. (Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego w latach 2003-2006; Dz. U. Nr 210, poz. 2037 ze zm.), w sposób określony w rozporządzeniu z dnia 11 lutego 2004 r. (Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie dotacji na restrukturyzację zatrudnienia w przedsiębiorstwach górniczych, szczegółowych zasad przyznawania i wypłacania ekwiwalentu pieniężnego z tytułu prawa do bezpłatnego węgla oraz refundowania kosztów deputatu węglowego w naturze i rent wyrównawczych; Dz.U. Nr 25 poz. 223) i umowie pożyczki z dnia 14 kwietnia 2004 r., a mianowicie: • na kontynuację świadczeń wynikających z ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o dostosowaniu górnictwa węgla kamiennego do gospodarki rynkowej i szczególnych uprawnieniach gmin górniczych (Dz. U. Nr 162, poz. 1112 ze zm.) – kwotę 215.993 tys. zł (56 % dotacji), • na świadczenia górnicze dla pracowników zatrudnionych pod ziemią (instrument restrukturyzacji przewidziany w rządowym programie restrukturyzacji i ustawie z 28 listopada 2003 r.)– kwotę 168.516 tys. zł (44% dotacji), • Na instrumenty aktywizująco-adaptacyjne (wynikające z rządowego programu restrukturyzacji i ustawy z 28 listopada 2003 r.) skierowane do pracowników zatrudnionych na powierzchni – kwotę 1.024 tys. zł (0,01% dotacji). Udział środków Banku Światowego w przekazanych do przedsiębiorstw górniczych dotacjach wyniósł w 2005 r. łącznie 132.431 tys. zł. Środki te zostały wydatkowane zgodnie z postanowieniami umowy pożyczki i stanowiły 34 % dotacji przekazanej przedsiębiorstwom górniczym. Rozliczenia miesięczne i roczne z wydatkowania dotacji budżetowej były sporządzane rzetelnie, a dane w nich zawarte były zgodne z danymi zawartymi w ewidencji księgowej Ministerstwa Gospodarki i Pracy oraz jednostek wykorzystujących dotacje. W trakcie kontroli stwierdzono, że jednostki wykorzystujące dotacje skorygowały nieprawidłowości występujące w roku 2004 i w rozliczeniach miesięcznych i rocznych przedstawiano kwoty wykorzystanej dotacji na restrukturyzację zatrudnienia zgodnie z zasadą kasowego ujmowania wydatków budżetowych. Raporty Monitoringu Finansowego z wykorzystania pożyczki Banku Światowego i realizacji projektu (zwane dalej „FMR”) prezentowały rzetelny i prawdziwy obraz operacji dokonywanych za pomocą środków pożyczki BŚ. Dane zawarte w FMR-ach były zgodne z danymi ujętymi w ewidencji księgowej Ministerstwa Gospodarki i Pracy oraz ewidencją operacji na rachunku specjalnym prowadzonym przez Ministra Finansów dla potrzeb obsługi pożyczki w Narodowym Banku Polskim. W toku badań szczegółowych przeprowadzonych w spółkach górniczych, na podstawie analizy dokumentów związanych z wylosowanymi wypłatami - tj. akt osobowych pracowników, zaświadczeń ZUS, wyliczeń służb finansowych, wniosków o dotacje, kartotek wynagrodzeń, pasków zarobkowych, dowodów wypłat, zapisów księgowych - stwierdzono, że osoby, które uzyskały świadczenia spełniały warunki do ich otrzymania, obliczanie wysokości świadczeń w 2005 r., ich wypłacanie i ewidencjonowanie w księgach rachunkowych przebiegało poprawnie. 2. Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła nadzór sprawowany przez Ministra Gospodarki nad przebiegiem restrukturyzacji zatrudnienia w górnictwie węgla kamiennego. Ustalono, że w podlegającym nadzorowi Ministra obszarze doszło do wystąpienia nieprawidłowości, które nie zostały wykryte i skorygowane w ramach sprawowanego nadzoru. Negatywnie NIK oceniła bowiem funkcjonowanie Górniczej Agencji Pracy sp. z o.o. oraz naruszanie przez KHW S.A. i KW S.A. ograniczeń wzrostu wynagrodzeń dla pracowników, określonych w umowach dotacji. 3. Najwyższa Izba Kontroli stwierdziła, że dwa przedsiębiorstwa górnicze (KW S.A. i KHW S.A.) naruszyły w 2005 r. ograniczenia w zakresie wypłat wynagrodzeń dla pracowników, określonych w umowach dotacji i wynikających z rządowego „Planu dostępu do zasobów węgla kamiennego w latach 2004-2006 oraz planu zamknięcia kopalń w latach 2004-2007”, poprzez nie zaliczenie wartości bonów towarowych wydanych pracownikom do wartości wypłaconych wynagrodzeń. Przy prawidłowym zaliczeniu tych świadczeń (łącznie 87.767 tys. zł) do wartości wynagrodzeń dopuszczalny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń (6,8%) został przekroczony przez Kompanię Węglową S.A. o 1,87%, a przez Katowicki Holding Węglowy SA o 0,51%. 4. W trzech skontrolowanych Biurach Pomocy Zawodowej (BPZ) prowadzonych przez GAP, osoby w nich rejestrowane były w sposób zróżnicowany i zależny wyłącznie od zasad przyjętych przez pracowników danego BPZ. Przykładowo, do grupy osób „z górnictwa” kwalifikowane były osoby:„kiedykolwiek pracujące w górnictwie”, „mające doświadczenia w pracy w pod ziemią niezależnie od długości zatrudnienia”, „pracujące w firmach okołogórniczych np. PRG, BZUG, PBSz”, a także osoby „które skorzystały z instrumentów pakietu socjalnego w ramach restrukturyzacji górnictwa” oraz „absolwenci szkół górniczych”. W opinii Izby dane przedstawiane przez GAP w sprawozdaniach ze swej działalności nie powinny stanowić podstawy do oceny jej pracy i nie powinny być zamieszczane w sprawozdaniach Ministra z realizacji reformy górnictwa. Nie znajdowały one bowiem oparcia w danych zawartych w dokumentacji źródłowej sporządzanej i prowadzonej przez biura pomocy zawodowej. Np. według danych sprawozdawczych GAP, wszystkie z 4.363 osób, dla których BPZ uzyskały w 2005 r. „potwierdzenie zatrudnienia”, zatrudnione zostały za pośrednictwem GAP. Tymczasem, jak ustalono na podstawie danych GAP, tylko dla 590 osób Agencja uzyskała potwierdzenia zatrudnienia u pracodawców, których oferty pracy zostały uprzednio pozyskane przez BPZ. Poddano weryfikacji fakt zatrudnienia 81 osób, w oparciu o dane Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, związane ze zgłoszeniem do ubezpieczenia w 2005 r. (co jest niezbędnym elementem zatrudnienia danej osoby na podstawie stosunku pracy lub umowy-zlecenia). Z uzyskanej informacji wynikało m.in., że na 81 osób podlegających sprawdzeniu, wykazywanych przez BPZ jako zatrudnione w 2005 r., 20 osób, tj. 24,7%, wg ZUS, nie zostało zgłoszonych w 2005 r. do ubezpieczenia. 5. W 2005 r. znacznie zmalała dynamika realizacji programu rządowego w zakresie odejść pracowników zatrudnionych pod ziemią (z wykorzystaniem świadczeń górniczych). W roku 2005 ze świadczenia górniczego skorzystało 690 osób, od początku realizacji Programu – 5224 osoby (65,3 % wielkości zaplanowanej na lata 2004-2006, z tym, że przyrost w 2005 r. wyniósł jedynie 6,6 punktów procentowych). Tendencja ta może wskazywać na malejące zainteresowanie dobrowolnymi odejściami z kopalń i stanowić zagrożenie dla zrealizowania zakładanych poziomów zmniejszenia zatrudnienia, szczególnie wobec faktu niewielkiego zainteresowania świadczeniami górniczymi w Kompanii Węglowej (jedynie 346 osób w 2005 r. na 4116 uprawnionych). NIK krytycznie oceniła brak skutecznych działań uczestników procesu restrukturyzacji umożliwiających zmniejszenie zatrudnienia wśród pracowników zatrudnionych na powierzchni kopalń. Pracownicy ci nie wykazywali w 2005 r. (podobnie jak rok wcześniej) zainteresowania skorzystaniem ze skierowanych do nich instrumentów aktywizująco-adaptacyjnych. (tylko 20 osób skorzystało ze stypendium lub kontraktu na przekwalifikowanie). W odniesieniu do tej grupy pracowników, sytuacja nie zmieniła się od roku ubiegłego. NIK zwraca uwagę, że w czasie ubiegłorocznej kontroli Minister Gospodarki zadeklarował, iż „po zakończeniu I półrocza 2005 r. przeprowadzona zostanie analiza efektywności instrumentów adaptacyjno – aktywizujących, a następnie, w zależności od jej wyników, przygotowane zostaną propozycje stosownych zmian w tym zakresie”. W 2005 r. nie podjęto jednak działań zmieniających istniejącą sytuację. 6. Izba sformułowała pod adresem Ministra Gospodarki następujące wnioski: a) Wypracowanie nowych propozycji instrumentów restrukturyzacji zatrudnienia dla pracowników zatrudnionych na powierzchni. b) Dostosowanie poziomu finansowania Górniczej Agencji Pracy do realizowanych przez nią zadań i wzmożenie nadzoru nad prawidłowością wykonywania przez nią zobowiązań umownych wobec Ministra Gospodarki. c) Zapewnienie prawidłowego obliczania wskaźnika wzrostu przeciętnych wynagrodzeń przez przedsiębiorstwa górnicze otrzymujące dotację z budżetu państwa.   Pliki do pobrania:        2006139.pdf        2006139_zal3.pdf   Likwidacja kopalń węgla kamiennego w 2005 r. z uwzględnieniem wykorzystania pożyczki Banku Światowego Nr ewidencyjny: 138/2006 Data sporządzenia: 08/2006 Dział tematyczny: gospodarka   Celem kontroli była ocena prawidłowości przyznawania, wykorzystania i rozliczania dotacji budżetowych przeznaczonych na likwidację kopalń w 2005 r., w tym środków pochodzących z pożyczki Banku Światowego, jaka została przyznana Polsce w 2004 r. W okresie 2000-2005 koszty likwidacji kopalń (bez kosztów usuwania szkód górniczych) pokryte dotacjami budżetu państwa wyniosły łącznie 1.533 mln zł, z czego 1.052 mln zł wykorzystały Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A. w Katowicach (SRK) i Bytomska Spółka Restrukturyzacji Kopalń Sp. z o.o. w Bytomiu (BSRK). W ostatnich 4 latach zadania związane z likwidacją kopalń finansowane były w około 98 % dotacjami budżetu państwa. Łącznie na realizację programu reformy górnictwa węgla kamiennego Minister Gospodarki w 2005 r. dysponował środkami budżetowymi w wysokości 1.092,7 mln zł, z czego 370,5 mln zł (34 %) przeznaczono na zadania związane z likwidacją kopalń. Rok 2005 był pierwszym rokiem, w którym część tych dotacji została sfinansowana środkami pożyczki Banku Światowego. Najwyższa Izba Kontroli pozytywnie oceniła proces przyznawania, sposób wykorzystania i rzetelność rozliczania dotacji budżetowych, przeznaczonych na likwidację kopalń w 2005 r., w tym na usuwanie szkód górniczych, pomimo stwierdzonych nieprawidłowości. NIK zwróciła jednocześnie uwagę, że niewykorzystana kwota środków budżetu państwa w 2005 r. przewidziana na powyższe cele była wyższa od wykorzystanej kwoty pożyczki Banku Światowego, co wskazuje na niedostosowanie wysokości środków dotacji przeznaczonych w ww. roku na likwidację oraz usuwanie szkód górniczych, do możliwości ich pełnego wykorzystania. NIK pozytywnie oceniła realizację przez SRK i BSRK zadań finansowanych z dotacji, zwracając jednak uwagę, że w trakcie roku ich planowany zakres, podlegał licznym zmianom i ograniczeniom w stosunku do pierwotnych założeń na 2005 r. co, m.in. było wynikiem nierzetelnego planowania. Natomiast NIK negatywnie oceniła działania SRK w zakresie zabezpieczenia kopalń czynnych przed zagrożeniem wodnym, prowadzone z naruszeniem zasad określonych w przepisach prawa oraz decyzjach nadzoru górniczego, a także niewłaściwie realizowane przez BSRK niektóre rekultywacje terenów pogórniczych. Ponadto, NIK podtrzymała, dwukrotnie wyrażoną (w 2004 r. i w 2005 r.), krytyczną opinię, dotyczącą istniejącej w górnictwie organizacji procesu likwidacji kopalń, która nie sprzyja właściwej koordynacji ww. działalności oraz minimalizacji jej kosztów oraz negatywnie ocenia brak realizacji wniosku Izby w tej sprawie od 2 lat. Ważniejsze ustalenia kontroli: 1. W 2005 r. na likwidację kopalń wykorzystano ogółem 217,9 mln zł dotacji budżetowych z kwoty 370,5 mln zł, jaką dysponował Minister Gospodarki na ten cel, co stanowiło 59 % tych środków. Natomiast z dotacji w łącznej wysokości 129,0 mln zł, przeznaczonych na usuwanie szkód górniczych, wykorzystano 71,2 mln zł, co stanowiło 55 % ogółu środków przewidzianych na te zadania w 2005 r. W roku poprzednim (2004 r.) przy niższych kwotach przeznaczonych na działania likwidacyjne i usuwanie szkód górniczych wykorzystano je w wyższym stopniu - odpowiednio w 88 % i 85 %. Kwota 120,1 mln zł niewykorzystanych środków budżetu państwa na 2005 r., przewidzianych na likwidację kopalń, była wyższa od wykorzystanej kwoty pożyczki Banku Światowego wynoszącej 115,8 mln zł. Niepełne wykorzystanie dotacji, z reguły związane z wydłużeniem realizacji niektórych zadań ponad założony horyzont czasowy, prowadzi, m.in. do wzrostu ponoszonych kosztów stałych. Ponadto, przeszacowanie przewidzianych dotacji na likwidację kopalń, w danym roku budżetowym, zdaniem NIK, skutkuje nieuzasadnionym blokowaniem środków budżetu państwa. 2. W 2005 r. w ramach realizowanych zadań likwidacyjnych i polikwidacyjnych, m.in.: zlikwidowano/zabezpieczono 30.441 m wyrobisk korytarzowych i 1.050 m szybów; wykonano 190 zadań w ramach likwidacji infrastruktury kopalń; zrekultywowano 88,3 ha terenów pogórniczych; zrealizowano 223 zadania zabezpieczające – głównie kopalnie sąsiednie przed zagrożeniami, a w ramach usuwania szkód górniczych wykonano 436 zadań. Wykonany rzeczowy zakres zadań wprawdzie był zgodny z zaktualizowanymi rocznymi planami SRK i BSRK na 2005 r. jednak był on znacznie niższy od planów pierwotnych, co zdaniem NIK wynikało z nierzetelnego planowania, a także ze zbyt długiego okresu przygotowań oraz przeprowadzania postępowań przetargowych. Jednym z niewykonanych w 2005 r. zadań było założone w rządowym Planie zamknięcia kopalń w latach 2004-2007 zakończenie wydobycia oraz postawienie kopalni „Polska-Wirek” w stan likwidacji. Zakończenie wydobycia tej kopalni, z uwagi na koniunkturę na rynku węgla, zostało przesunięte uchwałą Zarządu Kompanii Węglowej S.A. na koniec 2007 r. 3. W ocenie NIK przekazane spółkom restrukturyzacji kopalń dotacje zostały wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem wskazanym w umowach zawartych z Ministrem oraz w rozporządzeniu z dnia 28.01.2004 r. w sprawie dotacji na finansowanie likwidacji kopalń. Powyższą ocenę oparto na wynikach badań szczegółowych przeprowadzonych na operacjach księgowych, stanowiących dla SRK i BSRK podstawę rozliczenia wykorzystanych dotacji. W badanej próbie stwierdzono natomiast przypadki nieprawidłowości w zakresie przygotowania i realizacji niektórych prac, w tym m.in.: określanie wartości zamówień na roboty budowlane z pominięciem sporządzenia kosztorysu inwestorskiego, nie egzekwowanie kar umownych z tytułu przekraczania przez wykonawców terminów wykonania zadań, prowadzenie rekultywacji terenów pogórniczych w sposób niezgodny z opracowaną dokumentacją, bądź też znaczne opóźnienia w wypłatach odszkodowań z tytułu naprawiania szkód górniczych sięgające nawet 6 lat. 4. Spółka Restrukturyzcji Kopalń w okresie swojego 6-letniego funkcjonowania nie rozwiązała w sposób prawidłowy realizacji jednego ze swoich podstawowych zadań, tj. zabezpieczenia kopalń czynnych przed zagrożeniem wodnym. W 2005 r. brak odpowiedniej ilości głębinowych agregatów pompowych doprowadził do wzrostu ryzyka powstania realnego zagrożenia wodnego w niektórych czynnych kopalniach oraz stanowił barierę realizacji części zadań w zakresie upraszczania systemów odwadniania. Z pierwotnie najmowanych 19 agregatów pompowych na koniec 2005 r. pozostało 10 sprawnych urządzeń o łącznej wydajności stanowiącej niecałe 70 % wydajności wynikającej z decyzji Urzędu Górniczego do Badań Kontrolnych Urządzeń Energomechanicznych. Brak własnych głębinowych agregatów pompowych powodował także konieczność kontynuowania niekorzystnych dla Spółki umów o udostępnianie jej agregatów pompowych przez Przedsiębiorstwo Budowy Szybów S.A. Przeprowadzone przez SRK w 2005 r. i w 2006 r. postępowania przetargowe nie doprowadziły do wyłonienia dostawcy agregatów, gdyż postawione potencjalnym dostawcom warunki dwóch kolejnych przetargów nakładały na nich jednostronne i trudne do spełnienia wymagania i obowiązki. Pierwszy przetarg unieważniono ze względu na fakt, że żaden z 4 oferentów nie złożył oferty zgodnej z dokumentacją przetargową, a drugi – ze względu na brak jakichkolwiek ofert. 5. NIK negatywnie oceniła brak działań zmierzających do utworzenia na bazie spółek restrukturyzacji kopalń (SRK i BSRK) jednego podmiotu zajmującego się procesami likwidacyjnymi i polikwidacyjnymi we wszystkich kopalniach dotychczas wchodzących w skład obu tych spółek, co nie sprzyja właściwej koordynacji działań oraz obniżeniu ich kosztów. Działania te nie zostały podjęte pomimo dwukrotnie podzielanego poglądu Izby w tej kwestii przez ministra właściwego ds. gospodarki, po dwóch kolejnych kontrolach NIK (w 2004 r. i 2005 r.) dotyczących likwidacji kopalń węgla kamiennego.   Pliki do pobrania:        2006138.pdf        2006138_zal3.pdf

 

projekt i wykonanie: ZZ "Przeróbka", Katowice 2006