Miło nam poinformować, że w dniu 23 września 2021 r. w Warszawie, a konkretnie w Centrum Partnerstwa Społecznego „Dialog” obradował w trybie stacjonarnym zespół ds. ubezpieczeń społecznych, który zgodnie opowiedział się i zaaprobował przygotowany przez resort rodziny i polityki społecznej projektem zmiany ustawy o emeryturach pomostowych.
Zgodnie bowiem ze swym porządkiem zespół obradował nad trzema punktami, z których pierwszy dotyczył wypracowania wspólnego stanowiska strony pracowników i strony pracodawców w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw. Drugi – dotyczył zapoznania się z przedstawianym opracowaniem Departamentu Statystyki i Prognoz Aktuarialnych ZUS pt. „Emerytury nowosystemowe wypłacone w grudniu 2020 r. w wysokości niższej niż wysokość najniższej emerytury (tj. niższej niż 1 200,00 zł) i przedyskutowanie problemów w nim opisanych, z kolei w trzecim punkcie zespół omówił sprawy różne.
Podkreślenia wymaga fakt, że w ponad 12-letnim okresie obowiązywania ustawy o emeryturach pomostowych (ustawa weszła w życie w dniu 1 stycznia 2009 r.) dokonywane dotychczas w niej nieliczne zmiany miały jedynie charakter dostosowawczy i były związane z wejściem w życie nowych przepisów z zakresu ubezpieczeń społecznych (w tym w szczególności modyfikujących warunki nabywania prawa do emerytury). Nie dokonywano w tej ustawie więc żadnych zmian, które by modyfikowały jej regulacje o podstawowym znaczeniu. Pierwszy istotny problem, jaki pojawił się w stosowaniu tej ustawy był związany z realizacją w praktyce warunku ustawowego nabycia prawa do emerytury pomostowej określonego w art. 4 pkt 7 ustawy o emeryturach pomostowych, tj. niepozostawania przez ubezpieczonego w stosunku pracy.
OPZZ wielokrotnie postulowało, aby ten warunek usunąć z ustawy, bowiem często się zdarzało, że według pracownika przepracował on wymaganą ilość lat w warunkach szczególnych czy o szczególnych charakterze, zwolnił się z pracy zgodnie z art. 4 pkt.7 ustawy, złożył dokumenty do ZUS, a tam okazywało się, że danemu pracownikowi brakuje miesiąca czy dwóch miesięcy do uzyskania uprawnień. W tej sytuacji pracownik pozostawał na przysłowiowym lodzie, ponieważ utracił praktycznie możliwość „dorobienia” tego brakującego okresu do uprawnienia emerytalnego.
Zaaprobowany przez zespół projekt zmiany ustawy o emeryturach pomostowych, który został wypracowany w duchu dialogu, idzie w pożądanym kierunku, aby złe i nieżyciowe oraz szkodliwe zapisy z ustawy o emeryturach pomostowych dotyczące art. 4 pkt 7, czyli konieczności rozwiązywania stosunku pracy – wykreślić i dodać nowe kompetencje dla Państwowej Inspekcji Pracy.
Konieczność rozwiązania stosunku pracy naraża ubezpieczonego na utratę jedynego źródła dochodu jakim jest wynagrodzenie z wykonywanej pracy bez żadnej gwarancji ustalenia prawa do świadczenia pomostowego. Powoduje ona pozostawienie ubezpieczonego na przysłowiowym „lodzie”. Albowiem, może nie mieć przyznanego przez ZUS prawa do emerytury i świadczenia emerytalnego, ani może nie mieć pracy i wynagrodzenia otrzymywanego z tej pracy. Stąd uzasadniona potrzeba wykreślenia z ustawy o emeryturach pomostowych warunku określonego w art. 4 pkt 7, którego wykreślenia zgodnie i konsekwentnie domagali się partnerzy społeczni. Bardzo zatem cieszy fakt, iż wreszcie strona rządowa przedkłada w tym zakresie konkretny projekt.
Takie nowe otwarcie się wszystkich parterów społecznych w tym przede wszystkim strony rządowej było efektem wieloletnich dyskusji odbywających się w tej kwestii na forum Zespołu Problemowego do Spraw Ubezpieczeń Społecznych Rady Dialogu Społecznego, a w szczególności ostatnio powołanego w jego ramach w grudniu 2020 roku Zespołu roboczego do spraw emerytur pomostowych.
– To niewątpliwie sukces dialogu prowadzony w ramach rady dialogu społecznego, w którym każdy z jego uczestników jest częścią tego sukcesu. Ale żeby był on w pełni rzeczywisty i praktyczny, to musi ten kompromisowy projekt ustawy stać się obowiązującym aktem prawnym – powiedział członek zespołu z ramienia OPZZ – Sławomir Łukasiewicz, i zarazem przewodniczący ZZ „PRZERÓBKA”.
Projekt tej kompromisowej ustawy rozszerza również zadania i kompetencje Państwowej Inspekcji Pracy o kontrolę prowadzonego przez pracodawcę wykazu stanowisk pracy, a nie tylko ewidencji pracowników, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze na podstawie przepisu art. 41 ust. 4 pkt 1 ustawy o emeryturach pomostowych.
Zanim jednak do niego przejdziemy, to również informujemy, że w sprawach różnych Sławomir Łukasiewicz zapytał wiceministra resortu rodziny i polityki społecznej, czy strona rządowa mając już pełna wiedzę o projekcie ustawy mającej na celu wprowadzić emerytury stażowe w ramach obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej, pod którą obecnie kończy się zbierać podpisy poparcia jest do tej inicjatywy nastawiony przychylnie i czy jest szansa na jej wprowadzenie w życie jeszcze w tym roku? Równocześnie Sebastian Koćwin, uprzejmie przypomniał, że w sejmie są złożone już projekty mające na celu ustanowić emerytury stażowe, które czekają na rozpatrzenie.
Wiceminister Stanisław Szwed, w odpowiedzi na tak żadne pytanie stwierdził, że zarówno w pierwszym, jak i drugim przypadku, to o tym, kiedy i jak będzie procedowana sprawa emerytur stażowych w sejmie, to zdecyduje pani Marszałek Sejmu – Elżbieta Witek.
Kolejnym tematem obrad zespołu problemowego była kwestia emerytur nowosystemowych w wysokości niższej niż wysokość najniższej emerytury ( tj. niższej niż 1 200 zł ). Zgodnie z art. 85 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych kwota najniższej emerytury od 1 marca 2020 r. wynosi 1 200,00 zł.
Emerytura podwyższona do tej wysokości przysługuje osobom, które osiągnęły wiek emerytalny i posiadały okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla mężczyzn i 20 lat dla kobiet. W przypadku, gdy emeryt nie posiada wymaganego stażu, jego emerytury nie podwyższa się do wysokości najniższej. Stąd też coraz częściej pojawiają się emerytury wypłacane w wysokości niższej niż najniższa.
W grudniu 2020 r. wypłacono 310,1 tys. emerytur nowosystemowych w wysokości niższej niż najniższa ustawowa wysokość emerytury – tj. prawie 19 proc. więcej niż w grudniu 2019 r. Były to emerytury przyznane osobom o niepełnym stażu, których to emerytur, zgodnie z art. 87 ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie podwyższa się do kwoty najniższej emerytury. W ciągu ostatnich 10 lat liczba emerytur nowosystemowych wypłacanych w wysokości niższej niż najniższa emerytura wzrosła prawie trzynastokrotnie, a ich udział w liczbie wypłacanych emerytur nowosystemowych wzrósł z 4,2 proc. w grudniu 2011 r. do 9,6 proc. w grudniu 2020 r.
Zdaniem OPZZ nie można też utracić uprawnień związanych z sumowaniem okresów ubezpieczenia w różnych państwach UE. Praca w każdym z państw objętych koordynacją liczy się do stażu potrzebnego do uzyskania emerytury lub renty, a praca w Polsce do takiego stażu w każdym z tych państw.
Przy projektowaniu rozwiązań ustawowych nie mogą być pokrzywdzone osoby, które nie wypracowały minimalnej emerytury, ze względu na to, że opiekowały się osobami niepełnosprawnymi.
Ustalono, że na następne posiedzenie strona rządowa przygotuje wstępne założenia legislacyjne rozwiązujące problem groszowych emerytur.
Udział w posiedzeniu zespołu ze strony OPZZ wzięli, wiceprzewodniczący OPZZ – Sebastian Koćwin, przewodniczący Związku Zawodowego Pracowników Zakładów Przeróbki Mechanicznej Węgla w Polsce – Sławomir Łukasiewicz oraz ekspert OPZZ – Bogdan Grzybowski.
Oto tekst ustawy:
USTAWA
Art. 1. W ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2018 r., poz. 1924) wprowadza się następujące zmiany:
2) w art. 17 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
3) w art. 28 po ust. 1 dodaje się ust. 1a i 1b w brzmieniu:
4) w art. 41 ust. 5 i 6 otrzymują brzmienie:
„5. Płatnik składek jest obowiązany powiadomić wszystkich zatrudnionych pracowników o treści wykazu, o którym mowa w ust. 4 pkt 1, oraz o wpisie lub odmowie dokonania wpisu do ewidencji, o której mowa w ust. 4 pkt 2.
5) w art. 41 po ust. 6 dodaje się ust. 6a i 6b w brzmieniu:
„6a. Państwowa Inspekcja Pracy może dokonać kontroli wykazu oraz ewidencji, o których mowa w ust. 4, również z urzędu.
Art. 2. W ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021r. poz. 423, 432 i 619) w art. 83 po ust. 1 dodaje się ust. 1a i 1b w brzmieniu:
„1a. Zakład zawiesza postępowanie w sprawach, o których mowa w ust. 1 pkt 3a, jeżeli toczy się postępowanie w sprawie kontroli wykazu stanowisk pracy lub ewidencji, o których mowa w art. 41 ust. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, wszczęte na podstawie art. 41 ust. 6 lub art. 41 ust. 6a ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych.
Art. 3. W ustawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2019 r. poz. 1251) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 10 w ust. 1 pkt 9a otrzymuje brzmienie:
„9a) kontrola wykazu stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz kontrola ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w art. 41 ust. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych), zwanej dalej „ustawą o emeryturach pomostowych”;”;
2) art. 11a otrzymuje brzmienie:
„Art. 11a. Właściwe organy Państwowej Inspekcji Pracy są uprawnione do nakazania pracodawcy:
1) umieszczenia stanowiska pracy, na którym są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w wykazie stanowisk pracy, o którym mowa w art. 41 ust. 4 pkt 1 ustawy o emeryturach pomostowych, wykreślenia go z wykazu oraz sporządzenia korekty wpisu dokonanego w tym wykazie;
Art. 4. Do postępowań wszczętych na podstawie art. 41 ust. 6 ustawy zmienianej w art. 1, i niezakończonych wydaniem ostatecznej decyzji przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy art. 10 ust. 1 pkt 9a i art. 11a ustawy zmienianej w art. 3, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.
Art. 5. Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.