W dniu 7 czerwca 2016 r. odbyło się kolejne posiedzenie Zespołu Problemowego Rady Dialogu Społecznego ds. Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z harmonogramem prac zespołu, omówiono główne problemy związane ze stosowaniem ustawy o emeryturach pomostowych. W posiedzeniu tym uczestniczył Sławomir Łukasiewicz – przewodniczący ZZ „PRZERÓBKA”, który z ramienia OPZZ aktywnie uczestniczy w tym Zespole.
Porządek obrad przewidywał:
1. Wymiana opinii na temat emerytur pomostowych (zgodnie z harmonogramem prac Zespołu):
– identyfikacja problemów
– ustalenie trybu i harmonogramu dalszych prac.
2. Sprawy różne.
I tak w ocenie OPZZ, którą przedstawiła wiceprzewodnicząca Wiesława Taranowska – zasadniczy problem dotyczy tzw. wygaszającego charakteru emerytur pomostowych. Zdaniem OPZZ prawo do emerytur pomostowych powinno być zagwarantowane wszystkim pracownikom, którzy rozpoczęli pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze zarówno przed wejściem w życie reformy systemu emerytalnego, jak i po niej bez względu na datę urodzeni i rozpoczęcia pracy w tych warunkach.Emerytury pomostowe nie mogą być świadczeniami wygasającymi ze względu warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed dniem 1 stycznia 1999 r.
Sławomir Łukasiewicz, zwrócił uwagę, że uchwalona ustawa o emeryturach pomostowych, nie tyle narusza Konstytucję, ale Kodeks Karny, gdyż z dnia na dzień ludzie zatrudnieni w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze zostali okradzeni ze swych wypracowywanych uprawnień emerytalnych. Nie może być również tak, że młodzi ludzi wchodzący na rynek pracy zatrudnieni w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze będą tylko i wyłącznie dawcami składek na Fundusz Emerytur Pomostowych. Nie może być tak, że przez ustawowy warunek konieczności przepracowania przynajmniej jednego dnia pracy w tych warunkach przed dniem 1 stycznia 1999 r. nie będą Oni mieli prawa do emerytury pomostowej. Jeśli ktoś myśli, że praca w szczególnych warunkach jest jakimś przywilejem, to zapraszamy do takiej pracy. Wówczas szybko przekona się, że jest to przywilej utraty zdrowia, a nawet życia – dodał Łukasiewicz.
Ciekawa była w trakcie posiedzenia dyskusja na temat emerytur pomostowych, bowiem sam minister Marcin Zieleniecki, przyznał się do tego, że na ustawie o emeryturach pomostowych się habilitował w roku 2012. Warto zatem przypomnieć, co mówił jeszcze w maju 2015 roku.
„Ustawa o emeryturach pomostowych, która weszła w życie 1 stycznia 2009 roku, podzieliła pracowników zatrudnionych w uciążliwych warunkach na dwie kategorie. Do pierwszej należą ci, którzy nabywają uprawnienia do emerytury pomostowej. Drugą, znacznie liczniejszą grupę stanowią osoby nie posiadające takiego prawa.
– W starym systemie, w podziale na 14 sektorów gospodarki narodowej ponad 300 rodzajów prac było uznanych za pracę w szczególnych warunkach. W załączniku do nowej ustawy wymienionych zostało zaledwie 40 rodzajów prac w szczególnych warunkach i 24 o szczególnym charakterze.
Po zmianie przepisów pracownicy zatrudnieni w identycznych warunkach, ale na różnych stanowiskach, nie są jednakowo traktowani. Część z nich nabywa uprawnienia do emerytury pomostowej, inni nie – podkreśla prof. Marcin Zieleniecki, prawnik z działu eksperckiego Komisji Krajowej NSZZ Solidarność.
Drugim problemem jest uzależnienie możliwości przejścia na to świadczenie od momentu rozpoczęcia pracy. – Tylko osoby zatrudnione przed 1 stycznia 1999 roku mogą nabyć prawo do emerytury pomostowej – zaznacza prof. Zieleniecki. Oszukani czują się m.in. ci, którzy rozpoczęli pracę w uciążliwych warunkach po 1 stycznia 1999 roku i przed 1 stycznia 2009 roku, czyli przed wejściem nowej ustawy w życie. – W tym okresie nie były znane szczegóły planowanych zmian w ustawie o emeryturach pomostowych – zaznacza prawnik”.
Drugi zasadniczy problem, w ocenie OPZZ dotyczy braku jednoznaczności zakresu uprawnień kontrolno-nadzorczych Państwowej Inspekcji Pracy odnośnie kontroli pracodawców, u których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych.
Członkowie zespołu ze strony związkowej oczekują konkretnej deklaracji czy rząd skłonny jest rozwiązać problem wygasającego charakteru emerytur pomostowych i od tej deklaracji uzależniają dalszy tok prac nad przeglądem ustawy o emeryturach pomostowych.
Poniżej opracowanie z „Gazety Prawnej” przedstawiające odpowiedzi na pytania zadane przez panią Bożenę Wiktorowska, specjalistkę z zakresu ubezpieczeń społecznych. Znawcę systemów emerytalnych: ZUS. KRUS oraz służb mundurowych. Przygotowane przez nią artykuły prasowe stały się powodem nowelizacji ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Sejmu poprzedniej kadencji oraz licznych wystąpień rzecznika praw obywatelskich. Obecnie pomaga emerytom, którym zawieszono wypłatę emerytur w przygotowaniu pozwu zbiorowego przeciwko ZUS.
Stanowisko związków w sprawie zmian w emeryturach pomostowych |
|||
Pytania |
Forum Związków Zawodowych |
OPZZ |
NSZZ „Solidarność” |
Czy pracodawcy nadal powinni płacić składki na Fundusz Emerytur Pomostowych za pracowników, którzy nigdy nie nabędą prawa do emerytury pomostowej? | Pracodawcy powinni płacić składki tylko za tych pracowników, którzy wykonują pracę w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze. I dlatego konieczna jest nowelizacja ustawy i zmodyfikowany wykaz rodzajów prac uprawniającym do emerytury. | Tak. Tak długo, jak w środowisku pracy będą występować szczególne warunki pracy oraz praca będzie wykonywana w szczególnym charakterze, tak długo pracodawcy powinni płacić składkę na Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP), a każdy z pracowników zatrudnionych w tych warunkach bez względu na to, czy pracodawca płacił za niego składkę na FEP, czy też nie, musi mieć prawo do emerytury pomostowej. | Tak. Celem tego ubezpieczenia jest dofinansowanie emerytur pomostowych pracowników, którzy nie są w stanie dłużej wykonywać swojej pracy. NSZZ „Solidarność” nie zmieniła swojego stanowiska wobec konieczności zachowania rozwiązań emerytalnych dla pracowników pracujących w szczególnych warunkach lub wykonujących prace o szczególnym charakterze. I to niezależnie od daty rozpoczęcia takiej pracy. |
Czy wysokość składki na FEP powinna zostać zachowana? | Składka powinna pozostać na tym samym poziomie. | Składka powinna pozostać w tej samej wysokości. Ten rok będzie pierwszym, gdzie będzie konieczna dotacja do FEP. Ale nie należy wyciągać z tego ostatecznych wniosków, bowiem uwzględniając fakt, że emerytury pomostowe są obecnie świadczeniami wygasającymi, to wkrótce wpływy zaczną być większe niż wydatki. | Należy przede wszystkim dokonać przeglądu wykorzystania Funduszu i jego wydatków, jedynie na podstawie analiz można decydować o wysokości składki. |
Czy pomostówki powinny zostać świadczeniami wygasającymi? | Prawo do emerytury powinni mieć pracownicy wykonujący pracę w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze, dopóki te warunki nie ulegną zmianie. Dotychczasowa ustawowa data graniczna nie jest akceptowana przez FZZ. | Nie. Emerytury pomostowe nie mogą być świadczeniami wygasającymi. Tak długo, jak będą występować szczególne warunki pracy oraz praca będzie wykonywana w szczególnym charakterze, pracodawcy powinni płacić składkę na FEP. Co więcej, ustawa o emeryturach pomostowych w obecnym kształcie jest bublem prawnym. Aktem tym prawo do wcześniejszego przejścia na emeryturę zabrano części pracowników w oparciu o arbitralne kryterium zatrudnienie 1 stycznia 1999 r. | Nie. Szczególne warunki pracy i szczególny charakter prac oraz ich wpływ na organizm pracownika, a nie data rozpoczęcia i kontynuowania pracy, powinny decydować o przysługiwaniu prawa do emerytury pomostowej. Data jest sztuczną granicą, po której szkodliwa praca nie zanika. Dlatego wygaszanie uprawnień do świadczeń pomostowych nie powinno mieć miejsca przed eliminacją szczególnych warunków pracy. |
Czy powinien być przeprowadzony przegląd prac uprawniających do tych świadczeń? | Przeprowadzenie takiego przeglądu jest konieczne przede wszystkim z uwagi na potrzebę zmian definicji prac w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze. | W ustawie katalog zagrożeń został celowo ograniczony tylko do czynników ryzyka zawodowego, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia. Sztucznie też zredukowano zagrożenia mające związek z siłami natury lub procesami technologicznymi, bez uwzględniania czynników szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych. A postęp techniczny nie jest wystarczającym argumentem do okrojenia wykazu prac, jak i czynników ryzyka. | Przegląd prac uprawniających do emerytur pomostowych jest zasadny. Jednakże przy wykreślaniu pewnych prac z katalogu powinno się zachować szczególną ostrożność. Może to nastąpić po upływie odpowiednio długiego czasu, tak, aby mieć pewność, że pracownicy, którzy podlegali narażeniu na szczególne warunki pracy, zdążyli skorzystać z przysługujących im uprawnień. |
Czy możliwe jest wprowadzenie nowych prac do wykazu? | To zależy od woli stron dialogu społecznego. W naszej ocenie konieczne jest skorygowanie wykazu. | Tak. Nie tylko jest możliwe, ale również konieczne. Wciąż nowe zagrożenia w środowisku pracy, niezadowalające w wielu branżach warunki pracy wpływają na liczbę schorzeń wśród określonych grup pracowników i mają niekorzystny wpływ na pracę. Obowiązujące przepisy dają możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę, po spełnieniu określonych wymogów, choć nie każda praca w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze uprawnia do otrzymania wcześniejszej emerytury. Ustawa o emeryturach pomostowych powinna obejmować również katalog rodzajów prac wykonywanych w miejscach, gdzie jest hałas, wibracje oraz działanie promieniowania elektromagnetycznego. Prawo do wcześniejszej emerytury powinny mieć także m.in. osoby pracujące na otwartej przestrzeni lub wykonujące pracę zmianową lub w porze nocnej. | Należy przede wszystkim dokonać rewizji definicji określających takie prace. W szczególności należy powrócić do dyskusji o uwzględnieniu m.in. hałasu jako warunków uprawniających do emerytur pomostowych. Jeśli uprawnienia do pomostówek zostaną utrzymane, należałoby przeprowadzić analizę miejsc pracy oraz jej warunków w celu weryfikacji katalogu prac i tam, gdzie jest to konieczne, należy taki katalog uzupełnić. |
Czy należy całkowicie zlikwidować emerytury pomostowe? | Absolutnie nie. Ustawowe uprawnienie do emerytury pomostowej musi pozostać, tym bardziej że finansowane są z dedykowanego funduszu i składek. | Nie. Emerytura pomostowa pozwala kończyć pracę pięć lat przed ustawowym wiekiem emerytalnym. Jest to świadczenie dla bardzo ciężko pracujących. Taka praca skraca życie w zdrowiu, stąd należy pozostawić takie zróżnicowanie systemu, aby osoby przechodzące wcześniej na emeryturę miały prawo do godnych warunków życia. Przy czym zdaniem wielu naszych organizacji należałoby zlikwidować emerytury pomostowe, a w ich miejsce przywrócić emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Jednak zdajemy sobie sprawę z tego, że byłoby to trudne. | Całkowita likwidacja emerytur pomostowych byłaby odrzuceniem podstawowych założeń reformy ubezpieczeń społecznych, która zakładała stworzenie oddzielnego systemu ubezpieczeń dla osób wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. NSZZ „Solidarność” nie wyrazi zgody na odrzucenie rozwiązań umożliwiających niektórym grupom pracowników przejście na emeryturę z uwagi na niemożność kontynuowania pracy z powodu szczególnego charakteru pracy lub warunków jej wykonywania. |
SŁ B.G